مقدمه:
حسابرسان باید شواهد لازم برای پشتیبانی از اظهار نظر خود و شواهد مربوط به انجام حسابرسی طبق استاندارد های حسابرسی را مستند نمایند . این مستند سازی از طریق تهیه و نگهداری کاربرگهای حسابرسی و دریافت و حفظ این گونه مدارک توسط حسابرس در ارتباط با اجرای عملیات حسابرسی انجام می شود . در این فصل ، ویژگی اساسی کاربرگ ها و نقشی که در فرایند حسابرسی دارند و همچنین ، کنترل کیفیت کار حسابرسی مورد بحث قرار می گیرد .
کاربرگ حسابرسی PPT
کاربرگ حسابرسی ، ابزار کار حرفه حسابرسی است و حسابرسان روشهای بکار برده شده ، آزمونهای انجام شده ، اطلاعات جمع آوری شده و نتایج بدست آمده در طول اجرای عملیات حسابرسی را در کاربرگها مستند می کنند .
کاربرگ های حسابرسی ، حلقه ارتباطی بین مدارک حسابداری صاحبکار و گزارش حسایرسان است و کلیه کارهای انجام شده توسط حسابرسان را مستند و گزارش حسابرسان را توجیح می کنند .کاربرگهای حسابرسی باید حاوی کلیه اطلاعات مربوط به اظهار نظر درباره مطلوبیت ارائه صورتهای مالی صاحب کار باشد و میتواند به شکل ثبت اطلاعات روی کاغذ ، فیلم ، ضبط الکترونیکی یا دیگر ابزارهای مشابه باشد .
اهداف کاربرگهای حسابرسی
کاربرگهای حسابرسی اهداف و نیازهای زیر را تامین می کنند :
۱ – کمک به برنامه ریزی و اجرای عملیات حسابرسی
۲ – کمک به سرپرستان ، مدیران و شرکا در نظارت بر بررسی کار حسابرسان
۳ – تامین پشتوانه لازم برای گزارش حسابرسان
۴ – مستند کردن رعایت استاندارد های اجرای عملیات حسابرسی
۵ – کمک به برنامه ریزی و انجام حسابرسی دوره های آینده
۶ – فراهم نمودن اطلاعات مورد نیاز در زمینه ارائه سایر خدمات حرفه ای ، مانند تنظیم اظهار نامه مالیاتی و ارائه خدمات مشاوره مدیریت
شکل و محتوای کاربرگ های حسابرسی
حسابرسان باید اطلاعات مربوط به برنامه ریزی کار حسابرسی نوع و ماهیت ، زمانبندی اجرا وحدود روشهای حسابرسی اجرا شده و نتایج حاصل از آن و نتیجه گیری ناشی از شواهد جمع آوری شده را در کاربرگهای حسابرسی ثبت نمایند . شکل ومحتوای کاربرگهای حسابرسی باید متناسب با شرایط موجود و نیازهای حسابرس در هر کار حسابرسی ، طراحی و تنظیم شود .
میزان و حجم کاربرگهای حسابرسی به قضاوت حرفه ای حسابرس بستگی دارد ، چرا که مستند کردن کلیه موضوعات مورد رسیدگی حسابرس نه ضروری است و نه امکان تهیه آن عملی می باشد .میزان وحجم کاربرگهای حسابرسی لازم است به اندازه ای باشد که در صورت لزوم بتواند شناختی کلی از کارهای حسابرسی انجام شده و اطلاعات مفید را برای سایر حسابرسان ، که شناختی از این کار حسابرسی ندارند ، فراهم نماید .عوامل زیر بر شکل ومحتوای کاربرگهای حسابرسی تاثیر می گذارد :
۱ – ماهیت کار و نوع گزارش حسابرسان
۲ – نوع و ماهیت و پیچیدگی فعالیت واحد مورد رسیدگی
۳ – نوع و ماهیت و وضعیت سیستمهای حسابداری و کنترل داخلی واحد مورد رسیدگی
۴ – اعمال سیاستهای کنترل کیفیت در هر کار حسابرسی شامل هدایت ، سرپرستی و بررسی کار انجام شده
۵ – شیوه وتکنیکهای حسابرسی مورد استفاده در جریان رسیدگیها
محرمانه بودن ، مراقبت و نگهداری و مالکیت کاربرگهای حسابرسی
بیشتر اطلاعاتی که در اختیار حسابرسان قرار می گیرد ، از قبیل حاشیه فروش هر یک از محصولات ، برنامه های مورد نظر برای ترکیب و ادغام واحد تجاری با واحد های تجاری دیگر ، قرارداد با مشتریان و حقوق و مزایای مدیران ارشد واحد تجاری ، اطلاعات محرمانه تلقی می شود لذا کاربرگهای حسابرسی که این اطلاعات در آنها درج می شود نیز ماهیت محرمانه دارند و نباید اطلاعات آنها در خارج ویا حتی داخل واحد تجاری برملا گردد و حسابرسان برای رعایت این موضوع و نگهداری کاربرگها ، طی مدت مقرر طبق الزامات حرفه ای و قانونی باید روشهای مناسبی را به کار گیرند مالکیت کاربرگهای حسابرسی متعلق به حسابرسان است و صاحب کار تحت هیچ شرایطی نمی تواند حسابرسان را ملزم کند که کاربرگهای حسابرسی را در اختیار وی قرار دهند با این وجود ، تلخیصی از برخی کاربرگهای حسابرسی یا نسخه ای از آنها می تواند با صلاح دید حسابرسان در اختیار مورد رسیدگی قرارگیرند ( تا به عنوان پشتوانه مدارک حسابداری واحد مزبور ، مورد استفاده قرار گیرد ) ، اما کاربرگهای حسابرسی هرگز نباید به عنوان جایگزین مدارک حسابداری واحد مورد رسیدگی تلقی شود .
کاربرگ های حسابرسی و مسئولیت حسابرسان
کاربرگ های حسابرسی ، مدارک اساسی هستند که میزان روشهای اجرا شده وشواهد گردآوری شده حسابرسان در طی رسیدگی را نشان می دهند . چنانچه حسابرسان بعد از اتمام عملیات رسیدگی و یا بعد از صدور گزارش ، متهم به سهل انگاری و کوتاهی در انجام عملیات حسابرسی شوند کاربرگ های حسابرسی ، وسیله بسیار مهمی در تایید یا رد اتهام وارده به حسابرسان خواهند بود . اگر کاربرگ های حسابرسی به نحو صحیح تهیه و عملیات رسیدگی و جمع آوری شواهد ، طبق استاندارد های حسابرسی صورت گرفته باشد ، کاربرگ ها عاملی در تبرئه حسابرسان خواهند بود ، در غیر این صورت ممکن است بر علیه ایشان استفاده شود .
موسسات حسابرسی در پایان هر کار حسابرسی ، باید کاربرگ ها را مورد بررسی قرار دهند و اطمینان یابند که کاربرگ ها ، حاوی اطلاعات و مندرجات مغایر با نتایجی که به آن رسیده اند نیست . یکی از مشکلاتی که سبب می شود کاربرگ های حسابرسی حاوی مندرجات ضد ونقیض با گزارش حسابرسی باشد ، وجود کاربرگ هایی است که توسط حسابرسان کم تجربه تهیه شده است . هنگامی که کاربرگ ها توسط سرپرست ، مدیر یا شریک مورد بررسی قرار می گیرد ، بررسی کننده باید علاوه بر نکات مندرج در کاربرگ ها ، سایر جنبه های رسیدگی و همچنین مدارک حسابداری صاحبکار را که شناخت کافی از آن دارد را مورد توجه قرار دهد و ممکن است به این نتیجه برسد که مطالب مندرج در کاربرگ ها صحیح می باشد و یا نیاز به اصلاح و تغییر و یا رسیدگی بیشترمی باشد . در صورت وجود موارد ضد ونقیض یا اشکال ، از حسابرس رسیدگی کننده درخواست می شود که موارد مذکور مجددا بررسی و اصلاح شوند . در صورت عدم دسترسی به حسابرس رسیدگی کننده ، مطالب مندرج در کاربرگ ها بنا به صلاحدید و تصمیم مسئول بررسی کننده تغییر یا اصلاح می شوند و دلایل مربوطه در کاربرگ ها توضیح داده می شود .
در صورتی که در مورد یک نحوه عمل حسابرسی و یا حسابداری بین افراد مختلف تیم حسابرسی اختلاف نظری بوجود آید که باعث گردد کاربرگ ها ناهماهنگ شوند ، حسابرسان مزبور باید در اینگونه موارد ، درباره موضوع اختلاف نظر به توافق برسند . چنانچه حسابرسان به توافق برسند باید کاربرگ های تهیه شده تجدید نظر و اصلاح شوند . در غیر این صورت ، نظر مقام مسئول بالاتر حاکم خواهد بود . با این حال ، تمام افراد تیم حسابرسی مجازند نظر مخالف خود را درباره تصمیم نهایی ، در کاربرگ ها ثبت نمایند . در این صورت شریک باید منطق و دلایل تصمیم نهایی موسسه را در کاربرگ ها ثبت نماید .
موسسات حسابرسی باید هر چند وقت یک بار روش های تهیه ، بررسی و نگهداری کاربرگ های خود را مورد ارزیابی قرار دهند و با توجه به مسولیت قانونی خود ، تغییرات لازم را در روش های تهیه ، بررسی و نگهداری کاربرگ ها اعمال کنند تا کار حسابرسی با توجه به سیاست های کنترل کیفیت هر کار و موسسه حسابرسی صورت گیرد .
انواع کاربرگ ها
با توجه به مطالب متعددی که در کاربرگ ها درج می گردد ، انواع بی شماری کاربرگ حسابرسی وجود دارد . از این رو ، طبقه بندی آن ها کار نسبتا مشکلی است . با این حال ، کاربرگ های تهیه شده می توانند در گروه های زیر طبقه بندی شود :
۱ – کاربرگ های عمومی
۲ – کاربرگ نهایی
۳ – کاربرگ های اصلی
۴ – کاربرگ اصلاحات پیشنهادی و تعدیلات طبقه بندی
۵ – کاربرگ های تفصیلی
۶ – کاربرگ تجزیه و تحلیل
۷ – کاربرگ صورت مغایرت
۸ – کاربرگ های محاسباتی
۹ – مدارک موید
کاربرگ های عمومی
کاربرگ های عمومی برای استفاده در برنامه ریزی و اداره امور حسابرسی ، طراحی می شوند . کاربرگ های برنامه ریزی حسابرسی ، طرح های کلی و برنامه های حسابررسی ، نمود گرها و پرسش نامه کنترل های داخلی ، قرارداد حسابرسی ، بودجه زمانی و یادداشت نکات ، نمونه هایی از کاربرگ های عمومی محسوب می شوند .
کاربرگ نهایی
کاربرگ نهایی که کاربرگ تراز آزمایشی نیز نامیده می شود جدولی است حاوی مانده سال جاری و سال قبل حسلب های دفتر کل و ستون های اصلاحات پیشنهادی ، تعدیلات طبقه بندی و همچنین ، اقلام نهایی که در صورت های مالی منعکس خواهد شد . کاربرگ نهایی ، جدول اصلی کنترل و تلخیص تمام کاربرگ های پرونده است و به عنوان ˝ستون فقرات˝ مجموعه کاربرگ های حسابرسی محسوب می شود . نمونه ای از کاربرگ نهایی که توسط حسابرسان تهیه می شود به شرح زیر است :
کاربرگ اصلی :
کاربرگ اصلی مشابه کاربرگ نهایی بوده و نشان دهنده یکی از سرفصل های عمدهصورت های مالی می باشد . کاربرگ اصلی برای تلفیق هر گروه از حساب های مشابه دفتر کل بکار می رود و جمع هر یک ازر این کاربرگ ها ، یکجا به کاربرگ نهایی منتقل می شود . برای مثال کاربرگ اصلی وجوه نقد شامل مانده حسابهای بانکی ، صندوق ، تنخواه گردانها و ……..است .
کاربرگ اصلاحات پیشنهادی و تعدیلات طبقه بندی
کاربرگ اصلاحات پیشنهادی ، پیشنویس ثبت های روزنامه ای که حسابرسان برای تصحیح اشتباهات یا تخلف های با اهمیت کشف شده در صورت های مالی و مدارک حسابداری صاحبکار تهیه می کنند .
کاربرگ تعدیلات طبقه بندی شامل اقلامی است که ثبت آنها در دفاتر صحیح است ، اما برای ارائه مطلوب صورت های مالی باید تجدید طبقه بندی شوند . برای مثال ، مانده بستانکاربا اهمیت حساب های دریافتی باید تحت عنوان یک بدهی ، تجدید طبقه بندی و در تراز نامه منعکس شود . از آنجایی که تعدیلات طبقه بندی تنها بر نحوه ارائه صورت های مالی تاثیر دارد ، تعدیلات مزبور در دفاتر صاحبکار ثبت نمی شود و تنها در کاربرگ های حسابرسی منعکس می گردد .
کاربرگ تفصیلی
کاربرگ تفصیلی که کاربرگ فرعی نیز نامیده می شود ، کاربرگی است که اجزای اصلی یا ریز مانده یک حساب دارایی یا بدهی ، مانند صورت ریز مبالغ دریافتی از مشتریان که جمع آن مانده حساب های دریافتنی می باشد ، را نشان می دهد .
کاربرگ تجزیه و تحلیل
کاربرگ تجزیه و تحلیل خلاصهای از تغییرات طیدوره یک حساب دفتر کل را نشان می دهد . از این کاربرگ بیشتر در رسیدگی به حساب های عمده و کم گردش مانند اموال ، ماشین آلات و تجهیزات ، بدهی های بلند مدت ، حقوق صاحبان سرمایه و ذخیره مطالبات مشکوک الوصول که طی سال معاملات زیادی در آنها ثبت نشده است ، استفاده می شود .
کاربرگ صورت مغایرت
حسابرسان معمولا به منظور اثبات مبالغ ثبت شده در حساب ها ، مبالغ مذبور را با اطلاعات و مدارک بدست آمده از سایر منابع مقایسه و تطبیق می دهند . در اینگونه موارد ، حسابرسان کاربرگی به نام صورت مغایرت تهیه می کنند ، مانند کاربرگ تطبیق مانده حساب های دریافتنی با تاییدیه های دریافتنی از مشتریان . از این کاربرگ بیشتر در رسیدگی به حسابهای دریافتنی ، حساب های پرداختی ، موجودی نقد وبانک و موجودی مواد و کالا استفاده می شود .
کاربرگ های محاسباتی
حسابرسان معمولا برای تایید و اثبات صحت و درستی برخی از حساب های خاص و برخی از مبالغ ، محاسبات مستقلی را در یک کاربرگ انجام می دهند و نتایج حاصل از آن را با مبالغ منعکس و در مدارک حسابداری صاحبکار مقایسه می کنند . از این کاربرگ که اصطلاحا کاربرگ محاسباتی نامیده می شود ، برای اثبات اقلامی مانند هزینه استهلاک ، هزینه سود تضمین شده وام ها ، مالیلت حقوق ، مالیات بر درامد ، حق بیمه سهم کارفرما ، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان ، سود هر سهم نظایر آنها استفاده می شود .
مدارک موید
حسابرسان علاوه بر رسیدگی به مدارک حسابداری صاحبکار و بررسی سیستمهای حسابداری و کنترل های داخلی آن ، مدارک تشریحی دیگری را نیز برای اثبات صحت مطالب منعکس در صورت های مالی و توجیح گزارش خود گرد آوری می کنند ، به اینگونه مدارک اصطلاحا مدارک موید گفته می شود . نسخه ای از صورت جلسات مجامع عمومی و هیئت مدیره ، اساس نامه و مدارک ثبت شرکت ، آیین نامه ها و دستورالعمل ها ، قراردادهای خرید و فروش ، قراردادهای وام ، قرارداد انتشار اوراق مشارکت ، تاییدیه های دریافتی از بانک ، تاییدیه وکیل حقوقی شرکت ، تاییدیه مدیران و نظایر آنها ، نمونه هایی از مدارک موید می باشد .
سازماندهی کاربرگ های حسابرسی
حسابرسان معمولا کاربرگ های حسابرسی هر صاحبکار را در دو پرونده به شرح زیر نگهداری می کنند :
۱ – پرونده جاری
۲ – پرونده دائمی
پرونده جاری
پرونده جاری پرونده ای است که کاربرگ های حسابرسی حاوی اطلاعات مربوط به حسابرسی یک دوره مالی در آن نگهداری می شود و گزارش حسابرسان نیز به استناد همین کاربرگ ها تهیه می شود . به عبارت دیگر کاربرگ هایی در پرونده جاری نگهداری می شود که اطلاعات مندرج در آنها تنها به دوره مورد رسیدگی مربوط می شوند .
پرونده جاری معمولا با کاربرگ های عمومی شامل پیش نویس صورت های مالی و گزارش حسابرسان شروع می شود و به دنبال آنها کاربرگ نهایی ، کاربرگ اصلاحات پیشنهادی و تعدیلات طبقه بندی ، نامه مدیریت ، چک لیست ها و سایر مطالب عمومی می آید و در ادامه ، کاربرگ های اصلی و تفصیلی مربوط به هر یک از اقلام صورت های مالی ، به ترتیب سر فصل های صورت های مالی به صاحبکار ، در آن نگهداری می شود .
نگهداری مدارک در پرونده جاری بر اساس نظام خاصی صورت می گیرد و حسابرسان جهت دسترسی به کاربرگ ها و سایر مدارک و اطلاعات پرونده جاری از سیستم عطف گذاری متقابل کاربرگ ها استفاده می نمایند . برای این منظور ، برای هر یک از کاربرگ های اصلی یک شماره عطف با کد مشخص اختصاص می یابد و در ادامه کلیه کاربرگ های فرعی واسناد مدارک بایگانی شده نیز به تبع همان شماره یا بر اساس زیر مجموعه ای از همان شماره عطف گذاری و در پرونده نگهداری می شوند و بدین ترتیب ، اطلاعات از طریق سیستم عطف گذاری ، با یکدیگر پیوند می خورد .
پرونده دائمی
آن گروه از کاربرگ های حسابرسی که حاوی اطلاعات اساسی و دارای کاربرد مداوم است و به بیش از یک دوره مالی تسری پیدا می کند در پرونده دائمی نگهداری می گردند . اطلاعات و مدارک پرونده دائمی عمدتا در جریان حسابرسی نخستین گردآوری می شود و در حسابرسی های بعدی ، با افزودن اطلاعات مرتبط و تغییر یافته ، بهنگام می شود . پرونده دائمی سه هدف زیر را تامین می کند :
۱ – یادآوری نکاتی که بیش از یک سال کاربرد دارند
۲ – فراهم آوردن خلاصه ای از روشها و خط مشی های صاحبکار برای حسابرسان جدید
۳ – بی نیاز ساختن حسابرسان از تهیه هر ساله کاربر گهای اقلام بدون تغییر یا کم تغییر
اطلاعات و کاربرگ های حسابرسی پرونده دائمی عمدتا شامل موارد زیر می باشند :
۱ – مشخصات کامل شرکت شامل نام ، آدرس قانونی وشماره ثبت شرکت
۲ – نمودار سازمانی واحد مورد رسیدگی و شرح وظایف هر یک از کارکنان
۳ – نسخه ای از اساسنامه و مدارک ثبت اولیه شرکت
۴ – آیین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی واحد مورد رسیدگی
۵ – سیستم های حسابداری و شرح سیستم کنترل داخلی و ارزیابی آن
۶ – فهرست حساب ها
۷ – اطلاعات مربوط به ظرفیت تولید شرکت و شیوه های تولید ، توزیع و فروش
۸ – نمونه امضای مدیران واحد مورد رسیدگی
۹ – اطلاعات مربوط به اشخاص وابسته
۱۰ – نسخه ای از قراردادهای بلند مدت واحد مورد رسیدگی
۱۱ – نسخه ای از سوابق مالیاتی شرکت شامل برگ های تشخیص و قطعی مالیاتی
۱۲ – کپی اسناد مالکیت دارایی های ثابت مشهود و نا مشهود
۱۳ – کپی صورت جلسات هیئت مدیره و مجامع عمومی
۱۴ – نسخه ای از گزارش های حسابرسی ونامه مدیریت سنوات قبل
۱۵ – سوابق سرمایه شرکت و مدارک مربوط به افزایش و کاهش سرمایه
پیمان حیدری مقدم