یک دکترای اقتصاد با اشاره به آنکه، حدودا 20 تا 30 درصد تجربه فرار مالیاتی داریم معتقد است: متاسفانه سیستم مالیاتی ما از مسایل علمی مالیاتی خود بسیار عقب است، اما دیگر وقت آن است که از سیستم سنتی بیرون آمده و طبق مسایل علمی که در دنیا وجود دارد، سیستم مالیاتی ما تغییر پیدا کند.
دکتر علیرضا شکیبایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در منطقه کویر، با بیان این مطلب که مالیات یکی از سالم ترین روش کسب درآمد برای دولت است گفت: اخذ مالیات؛ یکی از روش های تامین مالی دولت ها برای اجرای وظایف قانونی خود و یکی از سالم ترین روش های تامین مالی است، به دلیل آنکه سایر روش ها عوارض و مشکلاتی برای اقتصاد ایجاد می کند.
وی افزود: از طریق گرفتن مالیات می توانیم مستقیما به وظایف دولت برسیم (دولت بدون هزینه کردن (مخارج) به وظایف خود می رسد) ضمن آنکه مالیات مستقیما به ما کمک می کند که هر وظیفه ای که به عهده دولت(وظایف اقتصادی و اجتماعی) گذاشته شده است، به آن دست پیدا کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به روش های اخذ مالیات در کشورهای توسعه یافته اظهار کرد: در کشورهای مختلف شیوه های مختلفی را برای اخذ مالیات انتخاب می کنند که یک سری پایه های مالیاتی و یکسری نیز بر اساس نرخ مالیاتی این کار را انجام می دهند.
عقب ماندگی های سیستم مالیاتی کشور
وی ادامه داد: پایه های مالیاتی، باید به نحوی انتخاب شوند که وظایف دولت را تحقق ببخشند، نه اینکه فقط درآمد و تامین مالی دولت باشند. ما معمولا به این مساله کمتر توجه می کنیم و بیشتر پایه هایی را مورد توجه قرار می دهیم که بیشتر دولت را تامین مالی می کنند و دیگر کاری به وظایف و ماموریت های دولت نداریم که متاسفانه این امر یک نقص در سیستم مالیاتی کشور است که باید برطرف گردد.
این دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان با بیان آنکه، نرخ های مالیاتی نقص دیگر سیستم مالیاتی کشور هستند، تصریح کرد: نرخ های مالیاتی در دنیا، نرخ های تصاعدی هستند، ما در گذشته نیز این نرخ های تصاعدی را تجربه کرده ایم ولی حدود دو دهه است که این سیستم برگشت خورده است و سیستم نرخ های مساوی یا تناسبی اجرا می کنیم، که این روش اشتباه است.
وی با بیان اینکه یک سیستم مالیاتی سالم حتما بر اساس نرخ های تصاعدی تنظیم می شود تا مالیات مناسب تر اخذ شود تصریح کرد: تا زمانی که این دو عقب ماندگی (پایه‌های مالیاتی و نرخ مالیاتی) را در سیستم مالیاتی داشته باشیم، نمی توان انتظار داشت که مالیات به کمک دولت بیاید.
این دکتری اقتصاد با اشاره به دیگر مشکلات سیستم مالیاتی کشور اذعان کرد: از دیگر مشکلاتی که در حاشیه وجود دارد، از جمله؛ در ایران هزینه جمع آوری مالیات بسیار سنگین و بالا است به آن سبب که، از سیستم های مدرن برای جمع آوری مالیات کمتر استفاده می کنیم. از ابزارهای مثل، نرم افزارها، کامپیوترها و سیستم های اطلاعاتی کمتر استفاده می کنیم. بنابراین هزینه جمع آوری مالیات زیاد می گردد و همچنین فرار مالیاتی در اقتصاد داریم.
معافیت‌های مالیاتی عاملی برای فرار مالیاتی
وی با اشاره به آنکه، حدودا 20 تا 30 درصد تجربه فرار مالیاتی داریم گفت: باید راهکارهای آن پیدا شود تا جلوی فرارهای مالیاتی گرفته شود، البته مالیات ارزش افزوده اگر درست اجرا شود، بخشی از فرار مالیاتی را جلوگیری خواهد کرد و اجازه نخواهد داد تا در این حد در اقتصاد ما فرار مالیاتی وجود داشته باشد.
شکیبایی با اشاره به بیان اینکه بخش‌هایی که از معافیت های مالیاتی استفاده می کنند فراوان می باشند بیان کرد: معافیت مالیاتی محل اشکال است. قوانین و برنامه های کشور ایران همیشه به دنبال این بوده است که معافیت ها را به حداقل برساند، اما متاسفانه معافیت های مالیاتی زیاد است، بطور مثال، بخش کشاورزی و یکسری از بخش های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی از پرداخت مالیات معاف هستند و این ها محلی برای یکسری مشکلات و روزنه هایی برای فرار مالیاتی شده اند.
این اقتصاددان با اشاره به آنکه، هر سیستمی که معافیت مالیاتی در آن کمتر باشد، آن سیستم سالم تر و بهتر عمل خواهد کرد عنوان کرد: به دلیل آنکه، بخش کشاورزی و بخش عمده حوزه خدمات از پرداخت مالیات معاف هستند، عمده مالیات ما روی دوش بخش تولید صنعتی است، که نزدیک 46 درصد از مالیات های کشور را بخش تولید صنعتی پرداخت می کند؛ که این بار سنگین فشار سختی را به این گروه وارد می کند. به این علت باید پایه های مالیاتی گسترش پیدا کنند و فقط یک گروه خاص که صنایع و شرکت های تولیدی هستند، هدف وصول مالیات نشوند.
روش‌های فرهنگسازی مالیاتی
وی با اشاره به روش های فرهنگسازی بری اخذ مالیات تصریح کرد: فرهنگسازی دو بحث دارد، یکی دولت باید احساس کند، پولی که از طریق مالیات ها وصول می کند در راه صحیح خرج می کند که از این طریق می تواند اعتماد مردم را جلب کند و تا مادامی که این تفکر وجود دارد که دولت درست خرج نمی کند، نمی تواند اعتماد مردم را جلب کند.
این دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان اضافه کرد: بعد دیگر فرهنگسازی اخذ مالیات، آموزش و آگاهی دادن به مردم است، که به نظر می رسد در این مقوله کمتر کار می کنیم.
شکیبایی با بیان اینکه فرهنگ اخذ مالیات یعنی اینکه مردم خودشان تمایل به پرداخت، مالیات داشته باشند تصریح کرد:متاسفانه فرهنگ مالیاتی مردم ما پایین است و دولت نیز بدون آموزش به سراغ گرفتن مالیات می رود که معمولا با مقاومت و فرار مالیاتی روبرو می شود زیرا آن فرهنگ در جامعه ما هنوز ترویج پیدا نکرده است.
وی ادامه داد: یک سیستمی باید طراحی شود که این عمل ناخود آگاه شود که احتیاج به آموزش و اطلاع رسانی دارد، این امر به مرور زمان صورت می گیرد. . متاسفانه در این مقوله اصلا زمان نمی گذاریم، معمولا در ایام خرداد ماه و تیرماه که زمان اظهار نامه مالیاتی است، چند بنر در خیابان ها نصب می شود و از این طریق می خواهیم فرهنگ مالیاتی ایجاد کنیم. این راه نیست؛ ایجاد فرهنگ مالیاتی روش های خاص خودش را دارد، که کمتر به آن توجه شده است.
مشکل قانون است
این دکتری اقتصاد با اشاره به اینکه، گفته می شود، تا دانه درشت ها از پرداخت مالیات فرار می کنند، این فرهنگسازی رخ نمی دهد اظهار کرد: این یک فرافکنی و بحث سیاسی است! با این ایده موافق نیستم، در سیستم ما این قانون است که به آنها معافیت می دهد، پس قانون اشکال دارد. اگر آن قانون اصلاح و پایه های مالیاتی گسترش پیدا کنند، دیگر آن دانه درشت ها پیدا نمی شوند.
وی افزود: خیلی از صنایع بزرگ ما بیشترین مالیات را پرداخت می کنند و اینگونه نیست که فقط از واحدهای خرد مالیات اخذ می شود، اشکال اصلی در خود سیستم مالیاتی است و اگر سیستم درست باشد، شخص یا مسئول تاثیر گذار نخواهند بود.
شکیبایی گفت: اگر مالیات بر اساس نرخ های تصاعدی وضع شود و اخذ مالیات متناسب با افزایش فروش و سود نرخ تغییر پیدا کند دیگر چنین مشکلاتی پیش نخواهد آمد. اما به دلیل اینکه، سیستم مالیاتی دقیقی نداریم، اداره مالیاتی با اصناف به توافق می رسند، بطوریکه، اصناف این اطلاع را اعلام می کنند و بر اساس آن مالیات مشخص می شود.
این اقتصاددان اضافه کرد: اگر سیستم درست باشد، لزومی به این اقدامات نداریم، اما چون سیستم مالیاتی نمی تواند، مالیات را وصول کند، این کار را به عهده اصناف گذاشته که مسئولین اصناف مقدار مالیات اعضای صنف را مشخص می کنند.
بیشترین فرار مالیاتی در کدام بخش ها است؟
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با بیان آنکه، بیشتر فرار مالیاتی در بخش تجارت و بخش های شبه فرهنگی و آموزشی است اذعان کرد: طرح جامع نظام مالیاتی که پروژه های مختلفی در آن است، یک طرح خوبی است که مجلس آن را تصویب کرده است؛ اما اجرای آنها مساله دارد و این طرح زمانی برای جامعه مفید خواهد بود که اجرا کننده در سازمان های امور مالیاتی، اراده اجرا و همچنین، اشراف علمی به مسایل مالیاتی داشته باشند.
راهکارها
وی با اشاره به راهکارها گفت: مالیات تجربه همه دنیا است و بهترین راهکارها برای اخذ مالیات، اجرای دقیق مالیات ارزش افزوده، آگاهی بیشتری به جامعه، پایین آوردن سهم بخش تولید و صنعت از کل مالیات و اخذ مالیات واقعی از تولید کننده واقعی و همچنین ایجاد مشوق‌های لازم برای کارفرما به طوری که هرچه کارگاهی اشتغال و کارگر تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی بیشتری داشته باشد باید نسبت مالیاتی شان کاهش پیدا کند.
این دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان افزود: لزوما 25 درصد مالیات برای بخش تولید صنعتی در شرایط فعلی اقتصاد صحیح نیست. باید نرخ ها را به 15 تا 10 درصد کاهش دهیم و اگر درآمد و سود مضاعف داشتند، می توانیم با سیستم نرخ تصاعدی عمل و از آنها مالیات وصول کنیم.
وی و با اشاره به طرح اقتصاد مقاومتی ادامه داد: به نظر بنده باید یک جایگزینی درسیستم مالیاتی کشور صورت گیرد، به گونه‌ای که مالیات بخش تولید را کاهش دهیم و به جای آن مالیات ارزش افزوده را جایگزین آن کرده و آن را افزایش داد، تا هم درآمد دولت تامین شود و هم ساز و کاری برای اشتغال زایی و رونق اقتصادی در کشور باشد.
مالیات ارزش افزوده
این دکتری اقتصاد با توضیح مالیات ارزش افزوده اظهار کرد: مالیات بر ارزش افزوده ابعاد مختلفی دارد، باید وصول گردد و صوری نباشد. بطوریکه برخی از شرکت ها و برخی فعالیت ها به سبب اینکه رسمی هستند، این مالیات بر ارزش افزوده را باید پرداخت کنند و برخی دیگر از آن فرار می کنند.
وی عنوان کرد: اما اکنون ما نمی دانیم نرخ بهینه ارزش افزوده باید به چه مقدار باشد، چون هنوز مطالعاتی در این زمینه انجام نشده است. اما این سیستم باید به گونه ای اجرایی شود که همه بخش ها آن را اجرا کنند. اکنون بیشتر شرکت های بزرگ این مالیات را وصول و دریافت می کنند و به حساب دولت می ریزند و برخی فعالیت ها از آن فرار می کنند.
شکیبایی در پایان خاطر نشان کرد: باید مردم را متقاعد کنیم که مالیات بهترین راهکار است، در جاهایی که مالیات نمی دهند، دولت مجبور است که به گونه ای دیگر کلاه سر آنها بگذارد و از آنها وصول کند، که بسیار خطرناک تر است، مالیات بهترین راه جامعه است.