حسابداری صنعتی( هزینه یابی استاندارد – انحرافات سربار )

هزینه یابی استاندارد:
هزینه یابی استاندارد پی آمد طبیعی کاربرد کنترل بودجه ای است .در کنترل بودجه ای نتایج واقعی عملیات یک دایره با نتایج برنامه ریزی شده مقایسه می شود ، در حالی که در هزینه یابی استاندارد نتایج واقعی تولید و فروش یک محصول را با نتایج برنامه ریزی شده آن می سنجند .

هزینه یابی استاندارد روشی برای تعیین هزینه هاست که طبق آن آماری در بر گیرنده اطلاعات زیر تهیه می شود :
الف) هزینه استاندارد
ب) هزینه واقعی
ج) تفاوت بین هزینه استاندارد و هزینه واقعی که آن را مغایرت یا انحراف از استاندارد می نامند .

در روش هزینه یابی استاندارد ، قیمت تمام شده پیش بینی و سپس عملکرد واقعی با آن مقایسه می گردد و علل این مغایرت مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد .

هزینه های استاندارد > هزینه های واقعی = انحراف مساعد
هزینه های استاندارد < هزینه های واقعی = انحراف نامساعد

استاندارد هزینه برای هر یک از عوامل هزینه زیر باید جداگانه تعیین شود :
الف)  مواد خام (مستقیم)
ب)    دستمزد مستقیم
ج)     سربار متغیر
د)      سربار ثابت

انحراف مواد :

الف) انحراف نرخ مواد (قیمت مواد)     =   مقدار واقعی ( نرخ استاندارد – نرخ واقعی )

ب ) انحراف مصرف مواد (مقدار مواد)  =  نرخ استاندارد ( مصرف استاندارد – مصرف واقعی)

ج )     انحراف کل مواد                 =           انحراف مصرف            –        انحراف نرخ

انحراف دستمزد :

الف) انحراف نرخ دستمزد       = ساعات واقعی ( نرخ استاندارد – نرخ واقعی )

ب ) انحراف کارایی دستمزد  =  نرخ استاندارد ( ساعات استاندارد – ساعات واقعی)

ج ) انحراف کل دستمزد       =      انحراف کارایی دستمزد      –       انحراف نرخ دستمزد

انحراف سربار :

الف)انحراف حجم             = نرخ استاندارد سربار ثابت ( ساعت استاندارد  –  ظرفیت عادی )
برای تولید واقعی     زمان تولید واقعی شرکت

ب ) انحراف قابل کنترل    =  ( سربار استاندارد – سربار واقعی )

سربار استاندارد  = (ظرفیت عادی*نرخ استاندارد سربار ثابت) – (ساعات استاندارد*هزینه های متغیر)
سربار واقعی      = ( سربار متغیر واقعی + سربار ثابت واقعی)

ج ) انحراف کل سربار       =          انحراف قابل کنترل       –       انحراف حجم
(ظرفیت عادی*نرخ استاندارد) – (ساعت استاندارد*هزینه های متغیر)

شالوده نظام هزینه یابی استاندارد این است که هزینه های واقعی تولید در حساب ها جایگزین هزینه ها در شرایط خاص تولید و کار آینده بشوند . به این ترتیب هزینه یابی استاندارد هزینه های از پیش برآورد شده را گویند که دقیقاً تعیین می کند هزینه تولید واحد محصول باید به چه میزان باشد .
استاندارد هزینه مواد خام :
ابتدا قیمت مواد خام با توجه به قیمت های جاری و تغییرات مورد انتظار در آینده نزدیک پیش بینی می شود . کمیت و کیفیت مواد طبق شرح مندرج در مشخصات تولید مورد توجه قرار می گیرد و از قبیل افت و کاهش و ضایعات ، کالای وازده و معیوب و کاهش ها و کسری های عادی احتراز ناپذیر در تعیین استاندارد در نظر گرفته می شوند.

استاندارد هزینه دستمزد مستقیم :
طبقات مختلف کارگر بر حسب تعداد و درجه مهارت لازم برای تولید محصول ، تعیین و دستمزد آنها به نرخ های استاندارد ساعتی کار محاسبه و استانداردهای فعالیت تثبیت می شود .

استاندارد هزینه سربار :
تعیین استاندارد سربار یا هزینه های عمومی مشکل تر از تعیین استاندارد هزینه های مستقیم است . زیرا این استاندارد بستگی به دو عامل دارد که یکی مبلغ هزینه های غیر مستقیم و دیگری سطح فعالیت تولیدی است .
هزینه های عمومی یا غیر مستقیم شامل اغلام متعدد و متنوعی است که نمی توان آنها را مستقیماً با واحد محصول به خصوصی مرتبط دانست ، این هزینه ها به دو دسته عمده تقسیم می شوند .
دسته اول هزینه های متغیر است که جمع آنها با میزان تولید تغییر می کند ، یعنی متناسب با سطح تولید است . مواد غیر مستقیم و نیروی برق مصرفی از این دسته هستند که اگر تعداد تولید محصول بیشتر شود مصرف آنها نیز افزایش می یابد.
دسته دوم هزینه های ثابت است که در واحد محصول با سطح تولید نسبت عکس دارد ، در حالی که جمع این هزینه ها در محدوده ی مشخصی از سطح فعالیت و زمان ثابت است ، از قبیل اجاره محل ،  استهلاک تجهیزات و ماشین آلات و حق بیمه آتش سوزی.

مثال ۱ :

شرکت گلدشت تنها یک محصول به نام گلنار تولید می کند . مهندسان تولید برآورد کرده اند که از هر تن ماده خام مصرفی که نرخ استاندارد آن تنی ۱۲۰٫۰۰۰ ریال است ۴۰۰ واحد گلنار تولید شود . طی هفته آخر فروردین ۲۰ تن مواد خام از انبار به قسمت تولید صادر شد که بهای خرید آن تنی ۱۲۱٫۵۰۰ ریال بود . تولید واقعی در همان هفته ۷٫۷۵۰ واحد محصول بود ، مطلوبست محاسبه انحراف مواد و صدور ثبت های مربوطه :

الف) انحراف نرخ مواد (قیمت مواد)      = مقدار واقعی (نرخ واقعی- نرخ استاندارد)

نامساعد  (۳۰٫۰۰۰)                =        ۲۰      * (  ۱۲۱٫۵۰۰     –    ۱۲۰٫۰۰۰)

ب ) انحراف مصرف مواد (مقدار مواد)  = نرخ استاندارد (مصرف واقعی – مصرف استاندارد)

نامساعد (۷۵٫۰۰۰)           =    ۱۲۰٫۰۰۰    ( ۲۰   -۳۷۵ /۱۹    )

ثبت مصرف مواد :
حساب کالای در جریان ساخت- مواد مستقیم         ۲٫۴۰۰٫۰۰۰
حساب انحراف نرخ مواد مستقیم                    ۳۰٫۰۰۰

حساب کنترل انبار-مواد مستقیم            ۲٫۴۳۰٫۰۰۰

ثبت انتقال محصول به انبار کالای ساخته شده:
حساب کالای ساخته شده              ۲٫۳۲۵٫۰۰۰
حساب انحراف مصرف مواد خام                                     ۷۵٫۰۰۰

حساب کالای در جریان ساخت                 ۲٫۴۰۰٫۰۰۰

۲۰ تن مواد خام خریداری شده بود که استاندارد به ما میگفت از هر تن باید ۴۰۰ واحد محصول به دست آوریم ، یعنی    ۸٫۰۰۰=۴۰۰*۲۰  اما محصول تولید شده ۷٫۷۵۰ واحد بود پس ما در مصرف مواد انحراف نامساعد داریم که باید از مدیر یا سرپرست تولید درباره علت کاهش تولید توضیح خواسته شود .

استاندارد برای خرید هر تن ۱۲۰٫۰۰۰ ریال بوده ، اما قیمت خرید واقعی ۱۲۱٫۵۰۰ ریال بوده است که باید درباره ی نامساعد بودن قیمت ها از اداره ی خرید توضیح خواست.

مثال ۲ ( انحراف دستمزد و سربار)   :
در شرکتی هزینه های واقعی دستمزد شامل کار مستقیم ۱۸٫۰۰۰ ساعت از قرار هر ساعت ۶۲۵ ریال ،
هزینه های استاندارد دستمزد شامل کار مستقیم ۱۷٫۵۰۰ ساعت از قرار هر ساعت ۶۵۰ ریال ،
 سربار متغیر واقعی ۳٫۲۰۰٫۰۰۰ ریال و نرخ استاندارد هزینه های متغیر ۴۵۰ ریال ،
سربار ثابت واقعی ۱٫۸۰۰٫۰۰۰ ریال و نرخ استاندارد سربار ثابت ۲۵۰ ریال ،
ظرفیت عادی تولید ۲۰ هزار ساعت می باشد ،
مطلوبست محاسبه انحرافات دستمزد وسربار

الف)انحراف نرخ دستمزد       = ساعات واقعی ( نرخ استاندارد – نرخ واقعی )
مساعد    ۴۵۰٫۰۰۰     =      ۱۸٫۰۰۰      (       ۶۵۰         –     ۶۲۵       )

ب ) انحراف کارایی دستمزد  = نرخ استاندارد ( ساعات استاندارد – ساعات واقعی    )
نامساعد (۳۲۵٫۰۰۰)   =             ۶۵۰         (      ۱۷٫۵۰۰           –      ۱۸٫۰۰۰       )

ج ) انحراف کل دستمزد       = (نرخ استاندارد*ساعات استاندارد) – (نرخ واقعی*ساعات واقعی)
مساعد ۱۲۵٫۰۰۰        =     (          ۶۵۰    *        ۱۷٫۵۰۰   ) –   (   ۶۲۵   * ۱۸٫۰۰۰       )
یا
انحراف کل دستمزد        =      انحراف کارایی دستمزد      –       انحراف نرخ دستمزد
مساعد ۱۲۵٫۰۰۰        =         نامساعد (۳۲۵٫۰۰۰)        –       مساعد  ۴۵۰٫۰۰۰

الف)انحراف حجم سربار    = نرخ استاندارد سربار ثابت ( ساعت استاندارد  –  ظرفیت عادی )
برای تولید واقعی      زمان تولید واقعی شرکت
نامساعد(۶۲۵٫۰۰۰)   =            ۲۵۰              (          ۱۷٫۵۰۰       –        ۲۰٫۰۰۰   )

ب ) انحراف قابل کنترل     = ( سربار استاندارد – سربار واقعی )
مساعد ۷٫۸۷۵٫۰۰۰         =  (        ۱۲٫۸۷۵٫۰۰۰          –      ۵٫۰۰۰٫۰۰۰     )

سربار استاندارد  = (ظرفیت عادی*نرخ استاندارد سربار ثابت) – (ساعات استاندارد*هزینه های متغیر)
۱۲٫۸۷۵٫۰۰۰  = (    ۲۰٫۰۰۰    *      ۲۵۰                  ) – (    ۱۷٫۵۰۰        *      ۴۵۰         )

سربار واقعی      = ( سربار متغیر واقعی + سربار ثابت واقعی)
۵٫۰۰۰٫۰۰۰    = (    ۳٫۲۰۰٫۰۰۰       +    ۱٫۸۰۰٫۰۰۰     )

ج ) انحراف کل سربار      =   انحراف قابل کنترل  –  انحراف حجم
مساعد ۷٫۲۵۰٫۰۰۰   =  مساعد ۷٫۸۷۵٫۰۰۰  –  نامساعد (۶۲۵٫۰۰۰)

انحرافات کل (خالص) سربار کارخانه از فرمول زیر بدست می آید:

هزینه سربار استاندارد قابل منظور (قابل جذب)به حساب سفارشات یا مراحل = نرخ استاندارد سربار کارخانه × ساعات استاندارد برای تولید واقعی که در اینجا ساعات استاندارد برای تولید واقعی از جذب ساعت مورد نیاز برای تولید یک واحد در تعداد واقعی محصولات تولید شده طی دوره حاصل می شود

و تعداد محصولات تولید شده عبارت است از معادل آحاد تکمیل شده از لحاظ هزینه سربار کارخانه که مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.که هر ماه نرخ استاندارد سربار با سربار واقعی مقایسه شده و انحرافات کل(خالص) سربار خانه بدست می آید.

تجزیه و تحلیل انحرافات کل (خالص) سربار کارخانه را می توان از طریق روش های زیر انجام داد :

۱- روش ۲ انحرافی
۲- روش ۳ انحرافی
۳- روش ۴ انحرافی

 ۱- روش دو انحرافی:

در این روش انحرافات سربار به (۱)انحراف قابل کنترل و(۲)انحراف حجم تفکیک می گردد.

انحراف قابل کنترل ناشی از تفاوت بین بودجه مجاز سربار به کالای در جریان ساخت یا سفارشات و بودجه مجاز سربار بر مبنای ساعات استاندارد می باشد.

 ۲- روش سه انحرافی:

در این روش انحرافات سربار به (۱)انحراف هزینه (بودجه)،(۲)انحراف ظرفیت بلااستفاده و (۳)انحراف کارائی تفکیک می گردد.

۱- انحراف هزینه (بودجه):

بیانگر تفاوت بین بودجه مجاز سربار بر مبنای ساعات کارکرد واقعی و سربار واقعی کارخانه می باشد.

۲- انحراف ظرفیت بلااستفاده:

بیانگر تفاوت بین بودجه مجاز به مبنای ساعات کارکرد واقعی و حاصل ضرب ساعات کارکرد واقعی در نرخ استاندارد سربار می باشد.

۳- انحراف کارائی:

بیانگر تفاوت بین حاصل ضرب ساعات واقعی در نرخ استاندارد سربار و ساعات استاندارد برای تولید واقعی در نرخ استاندارد سربار می باشد.

انحراف کارائی سربار شامل انحراف کارائی هزینه های سربار متغیر و ثابت توده و علت ایجاد آن

ناشی از تفاوت بین ساعات کارکرد واقعی با ساعات استاندارد برای تولید واقعی است.

 ۳- روش چهار انحرافی:

در این روش انحرافات سربار به (۱)انحراف هزینه (بودجه) ،(۲)انحراف کارائی سربار متغیر، (۳) انحراف کارائی سربار ثابت و(۴) انحراف ظرفیت بلااستفاده تفکیک می شود.

۱- انحراف هزینه: این انحراف همانند انحراف هزینه در روش سه انحرافی می باشد.

۲- انحراف کارائی سربار متغیر: این انحراف بیانگر اختلاف بین ساعات کار واقعی و ساعت استاندارد برای تولید واقعی است که این اختلاف در نرخ استاندارد سربار متغیر ضرب شده و حاصل همان انحراف کارائی سربار متغیر است.

۳- انحراف کارائی سربار ثابت: بیانگر آن است که تا به اندازه سر کارگر از ظرفیت موجود به نحوه موثر (یا غیر موثر) استفاده نموده است.

۴- انحراف ظرفیت بلااستفاده: که بیان گر ظرفیت استفاده نشده کارخانه می باشد به عبارت دیگر انحراف مزبور ناشی از اختلاف بین ظرفیت بودجه شده (عادی)و ظرفیت استفاده شده(ساعات واقعی) است.

 انحراف ترکیب و بازده :

اساس تعیین هزینه استاندارد یک محصول مستلزم تعیین استانداردهای نرخ و مقدار می باشد. در برخی از صنایع مخصوصا ًً صنایعی که تولید مرحله ای دارند ترکیب و بازده مواد نقش مهمی در محاسبه بهای تمام شده محصول نهایی دارد.معمولاً استانداردهای معین برای مشخصات مواد در درجات مختلف و کیفیت مواد و انواع مواد خام اضافی تعیین می گردد که این استانداردها باعث می شود با مقایسه نرخ مواد جذب شده و استاندارد آن با هم گزارشی به مدیران می دهدکه با استفاده از آن مدیران از طریق آن می توانند دلین کاهش بازدهی تولید وارزیابی آن در جهت یک طرف کردن این گونه نقاط ضعف یاری می دهد.

 انحراف ترکیب مواد:

پس ازتعیین استاندارد مشخصات محصول ، انحرافی که معرف اختلاف بین هزینه است استاندارد مواد با توجه به فرمول استاندارد ساخت محصول وهزینه استاندارد مواد برای تولید واقعی باشد را می توان محاسبه نمود.انحراف ترکیب مواد در واقع از ترکیب اساسی به نسبتی متفاوت با نسبت های استاندارد مشخصات مواد ناشی می شود.

 انحراف بازده مواد:

بازده را می توان بعنوان مقدار محصول اولیه تولید شده از مقدار معین مواد مصرف شده تعریف کرد. انحراف بازده ناشی از تفاوت بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار بر اساس مواد واقعی مصرف شده درتولید می باشد.

اخبار حسابداری و حسابرسی

کد خبر:۹۴۰۷