شاخص بورس تهران تنها در 5 روز معاملاتی گذشته بیش از 3 هزار واحد معادل 4.7 درصد رشد کرد و دماسنج بازار سرمایه با پشت سر گذاشتن کانال‌های 64، 65 و 66 هزار واحدی، از نیمه 63 هزار واحد به نیمه 66 هزار واحد رسید، این روند باعث شد که شاخص بورس با رشد ۳ هزار و 47 واحدی در هفته‌ای که گذشت، افزایش 4.79 درصدی را به ثبت برساند. شدت گرفتن روند جهشی بورس تهران و رکوردشکنی‌های جدید این بازار سبب شد تا بازدهی این بازار به 6.4 درصد افزایش پیدا کند و بورس تهران با فاصله معناداری از بازارهای سکه و ارز جلو بیافتد؛ چرا که بازارهای سکه و ارز که تا پیش از این از بازار سرمایه جلو بودند، در یک هفته اخیر و با اجرای برجام با تغییرات چندانی مواجه نشدند. اما کارشناسان بازار سرمایه در تفسیر رشدهای جهشی با تاکید بر اینکه باید راهکارهایی برای پایدار شدن رشد بازار سرمایه اندیشیده شود، اعتقاد دارند رشد شاخص بورس در هفته گذشته هیجانی و بیشتر از یک واکنش واقعی، واکنشی روانی به اجرایی شدن برجام است.
هفته گذشته تغییر روند مثبت بورس موجب ثبت رکورد شکنی‌های جدید در حجم و ارزش معاملات شد به طوری که در این مدت حجم و ارزش معاملات نسبت به هفته ماقبل خود به ترتیب 19 و 29 درصد رشد کرد و در تالار شیشه‌ای بیش از 7 هزار میلیون سهم به ارزش 12 هزار و 869 میلیارد ریال داد و ستد شد. در این مدت دفعات معاملات با رشد 27 درصدی به بیش از 445 هزار دفعه رسید و تعداد خریداران نیز با 24 درصد افزایش نسبت به هفته قبل به بیش از 124 هزار نفر بالغ شدند. کارشناسان معتقدند اگرچه برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی و آزادشدن دارایی‌های بلوکه شده ایران می‌تواند در رونق اقتصاد و بازار سرمایه موثر باشد اما همچنان سایه کاهش بهای نفت و رکود جهانی در بورس تهران سنگینی کرده و تاثیر لغو تحریم‌ها بر صنایع مختلف و شرکت‌ها نیز زمان‌بر است. لذا در این شرایط سهامداران باید از رفتار هیجانی پرهیز کرده و با تحلیل نسبت به خرید و فروش سهم اقدام کنند.
راهی برای خروج شرکت‌ها از رکود
این تحولات در حالی رخ می‌دهد که کارشناسان بازار سرمایه، اعتقاد دارند، زمانی می‌توان از رشد شاخص در بازار سرمایه خوشحال بود که این بازار به معنی واقعی دماسنج اقتصاد کشور باشد، رشدهای این گونه و به دور از واقعیت‌های اقتصادی کشور را قبلا در این بازار تجربه کرده‌ایم و در بلند مدت نفعی برای اقتصاد کشور نداشته است.
غلامرضا سلامی،کارشناس ارشد بازار سرمایه درباره روند بازار سرمایه با بیان اینکه در حال حاضر روند فعلی بورس ناشی از اخبار مثبتی است که به دلیل برداشته شدن تحریم‌ها مطرح شده است اما این روند هیجانی بوده و در صورت تداوم نداشتن اخبار مثبت فروکش می‌کند، می‌گوید: «باید دید بعد از برجام، معضلات اقتصادی کشور چگونه برطرف می‌شود و تنگنای مالی و اعتباری که بانک‌ها با آن مواجه هستند چگونه پایان می‌یابد. بنابراین زمانی که دولت بدهی خود را به بانک‌ها و پیمانکاران بدهد و سرمایه بانک‌ها افزایش پیدا کند، دست بانک‌ها برای تزریق اعتبار به صنایع باز می‌شود و این روند در بازار سرمایه تاثیرگذار است.»
سلامی با بیان اینکه از سوی دیگر قیمت‌های جهانی با کاهش مواجه شده و بانک‌ها هم با تنگنای مالی روبرو هستند، تاکید می‌کند: «بنابراین تغییر اساسی در سیستم بانکی و ورود سرمایه‌های خارجی به اقتصاد باعث می‌شود تا شرکت‌ها از رکود خارج شوند و بورس رونق بگیرد. هنوز با اطمینان نمی‌توان گفت که روند صعودی بورس آغاز شده است، درست است که با برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی، پول‌های بلوکه شده آزاد می‌شود و شاید دست دولت برای پرداخت بدهی خود به پیمانکاران و بانک‌ها باز شود، اما تداوم رونق بورس به عوامل دیگری بستگی دارد که قابل پیش بینی نیست اما می‌توان خوش‌بین بود که بعد از برجام تحولی در اقتصاد و بازار سرمایه رخ دهد.»
وی با بیان اینکه بازار سرمایه منعکس کننده بخش واقعی اقتصاد است، گفت: «اگر در بخش واقعی اقتصاد رونقی وجود نداشته باشد، نباید انتظار داشته باشیم بازار سرمایه با رونق مواجه شود زیرا بورس بازتاب دهنده بخش واقعی اقتصاد است.»
لزوم تمهیداتی برای ادامه‌دار شدن رشد شاخص‌ها
کارشناسان بازار سرمایه اعتقاد دارند، برای ادامه دار و پایدار شدن رشد شاخص بورس باید راهکارهایی اندیشیده شود، این راهکارها دو دسته است؛ اول اینکه باید بخش‌های واقعی اقتصاد ایران و تولید داخلی طوری تقویت شوند که بازدهی سرمایه واقعی در آنها افزایش یابد و از سوی دیگر باید راه‌هایی برای کاهش بدهی دولت به بانک‌ها و پیمانکاران و مهم‌تر از آن ساز و کاری برای تکرار نشدن این معضل تهیه شود تا همراستا با رونق در بخش‌های واقعی اقتصاد، بورس هم می‌تواند رشد پایدار و ملایمی داشته باشد و بازده سرمایه در این بخش به صورت واقعی تقویت شود.
سلامی در پاسخ به این سوال که برای تداوم روند صعودی بورس چه اقداماتی باید انجام شود، اظهار می‌کند: «باید ابتدا سرمایه بانک‌ها به استانداردهای جهانی برسد و دوم اینکه دولت بدهی خود را از طریق بازار بدهی به سیستم بانکی پرداخت کند و به‌جای اینکه به بانک‌ها بدهکار شود، به مردم بدهکار شود. بنابراین در شرایطی که قرار است دارایی‌های بلوکه شده ایران آزاد شود دولت می‌تواند اوراق ارزی با بهره 6 درصد منتشر کرده و آن را به صورت ریالی بفروشند؛ این اقدام باعث می‌شود تا بانک‌ها بتوانند به صنایع خدمات ارایه کنند و به عنوان موتور محرک عمل کنند.»
منصور کریمی، کارشناس بازار سرمایه هم با بیان اینکه رشد بورس در روزها و هفته‌های گذشته بیشتر تحت تاثیر روانی خبرهای مربوط به اجرایی شدن برجام، برداشته شدن تحریم‌ها و نیز کاهش احتمالی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بوده است، اعلام کرد: «نباید فراموش کرد که رشد شاخص و قیمت سهام در این مدت تحت تاثیر عوامل روانی است و تاثیر پذیری اقتصاد، صنایع و بنگاه‌های تولیدی از این عوامل به گذشته زمان نیاز دارد.»
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی اقتصاد و بازار سهام انتظار می‌رود سهامداران عمده و حقوقی با نگاه بلند‌مدت و با هدف افزایش ارزش بازار در بورس فعالیت کنند و با دید کوتاه مدت و برای تامین نقدینگی اقدام به خرید و فروش سهام نکنند، اضافه می‌کند: «نباید شرایط بازارهای جهانی برخی کالاها و وضعیت نامناسب قیمت نفت و تاثیر آنها بر اقتصاد کشور را نادیده گرفت. امیدواریم اجرایی شدن برجام و رفع تحریم‌ها بتواند بخشی از مشکلات ناشی از این عوامل برای اقتصاد کشور را کمرنگ کند.»
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه از سوی دیگر با توجه به نبود بازدهی مناسب در بازارهایی چون مسکن، طلا، ارز و خودرو و نیز جذاب بودن قیمت سهام شرکت‌های بورسی و نیز بازگشت رونق نسبی به بورس می‌توان امیدوار بود که رفته رفته نقدینگی به بازار سهام برگردد، می‌گوید: «در کنار این موضوعات، عوامل بنیادی مانند رفع تحریم‌ها، بازگشت سوئیفت و در پی آن عادی شدن روند تجاری بین ایران و سایر کشورها می‌توان آینده خوبی را برای صنایع بورسی در آینده متصور بود.»
به نظر می‌رسد با وجود رکورد شکنی‌های هفته اخیر بازار سرمایه، از نگاه بلند مدت نمی‌توان این مسیر را یک مسیر پایدار به حساب آورد، البته به این معنی نیست که راه پایدار شدن رشد بازار سرمایه و بخش‌های واقعی اقتصاد کشور بسته است. باید دید در ماه‌های آینده شاهد چه نوع عملکردی در بخش‌های مختلف اقتصادی خواهیم بود.
اخبار حسابداری/حمایت