صنعت اتومبیل سازی پس از پایان جنگ جهانی دوم به علت کندی پیشرفت در تکنولوژی تولید، روند ثابتی و رو به جلویی را طی می کرد، به طوریکه اغلب تولید کنندگان مشهور خودرو در دنیا نظیر کمپانی های فورد و جنرال موتورز از آمریکا، رنو و پژو از فرانسه، فیات ایتالیا، فولکس واگن آلمان و تویوتا و نیسان ژاپن همگی در سطح یکسان با هم و با استفاده از تکنولوژی های مشابه، به تولید می پرداختند.

در میان کارخانجات خودروسازی شرکت های آمریکای با گذشت زمان در فاصله سال 1930 بیش از رقبای خود به سمت دسترسی به بازارهای اروپایی و ژاپن حرکت کردند تا با استفاده از فرآیند تولید خودروهای متنوع، بازارهای هدف خود را به تصرف درآورند. اما با گذشت زمان متوجه شدند که با توجه به عدم صرفه اقتصادی در تولید خودروهای متنوع – که لاجرم جهت حفظ تنوع و به طبع جذب دائمی مشتری مجبور به تولید با تیراژ پایینی بودند- باید شیوه دیگری را جهت دسترسی به بازار مصرف کشورهای دیگر جستجو کنند.

از جمله روش های مطرح شده در آن زمان اعطای مجوز مونتاژ خودروهای تولیدی شان به سایر کشورها خصوصاً کشورهای در حال توسعه بود. البته خرید کارخانجات خودروسازی سایر کشورها به منظور دسترسی به بازار مصرف آنان، از جمله شیوه های دیگر کمپانی های بزرگ اتومبیل سازی به شمار می رفت. به عنوان مثال کمپانی فورد در سال 1930 کارخانه های اپل آلمان و واکسل انگلیس را از آنان به منظور دسترسی به بازار مصرف این دو کشور خریداری کرد.

سیستم کارخانه های مونتاژ در ابتدا توسط کمپانی فورد ابداع و سپس توسط کمپانی جنرال موتور پذیرفته شد. بدین ترتیب در پایان سال 1930 چنین کارخانه هایی در 18 کشور به وجود آمد که تا سال 1970 تعدادشان به بیش از 200 واحد تولیدی و مونتاژ در کشورهای در حال توسعه رسید. استراتژی فورد و جنرال موتورز مبتنی بر داشتن مالکیت کامل کمپانی وابسته بود و در آن زمان با داشتن مالکیت کامل واحدهای مونتاژ کننده، این کمپانی ها می توانستند بهبود در سیستم توزیع و خدمات را در سطح جهان، برای کمپانی خود به وجود آورند. البته با گذشت زمان و افزایش بی رویه تعرفه های گمرکی در کشورهای اروپایی، شرکت آمریکایی بیش از بیش به سمت ژاپن معطوف شدند زیرا که در آنجا توانستند بازار بهتری را حداقل نسبت به داخل آمریکا و اروپا برای خود بیابند. کمپانی های ژاپنی نیز از این قافله عقب نماندند. در فاصله زمانی سال 1970 – 1950 ژاپنی ها توانستند با استفاده از سیستم مدیریتی آمریکایی و تکنولوژی روز اروپایی، از طریق تاسیس کارخانجات مونتاژ خودروهای تولیدیشان به بازار مصرف کشورهای در حال توسعه دست یابند به طوریکه سهم آن ها از این بازار 12 درصد در مقابل سهم 56 درصدی اروپا و 32 درصدی آمریکا بیان می شد.

در طی 15 سال گذشته در حدود 89.5 درصد از کل خودروهای تولید شده در دنیا در سه منطقه آمریکا، اروپای غربی و ژاپن ساخته شده اند. امروزه 12 کمپانی چند ملیتی که شامل پنج کمپانی ژاپنی تویوتا، مزدا، میتسوبیشی، هوندا و نیسان، سه کمپانی آمریکایی فورد، جنرال موتورز و کرایسلر و چهار تولید کننده اروپایی فیات، پژو، رنو و فولکس واگن می باشد در مجموع سه چهارم از کل خودروهای ساخته شده در جهان را تولید می کنند. جدول 1 نشان دهنده درصد اختصاص یافته از کل خودروهای تولید شده در جهان در حدفاصل سالهای 1975 – 1994 می باش.

کمپانی های ژاپنی در دوره قبل از سال 1974 توانسته بودند، سیستم جدید مدیریتی خود را معروف به عملیات به موقع (JIT) یا تولید ناب در کمپانی تویوتا به وجود آورند. خصوصیت اصلی این سیستم تکیه بر تولید در حجم کوچک اجزاء و قطعات و انتقال سریع و بموقع به فرآیند بعدی تولید است. JIT زمان تولید را به کوتاهترین زمان ممکن تقلیل می دهد. این سیستم خصوصا زمانی که کمپانی های رقیب بالاترین کیفیت را استاندارد خود قرار داده اند، می تواند زمان را به عنوان کلیدی ترین عنصر مزیت رقابتی در اختیار و کنترل خود بگیرد. در کل سیستم تکنولوژی و مدیریت ژاپنی توام با منابع ارزانتر نیروی انسانی، مزیت رقابتی ژاپن را تشکیل می دهد.

در ابتدا و انتهای قرن بیستم دو انقلاب رخ داد. انقلاب آغازین همانا ظهور تولید انبوه و پایان عصر تولید دستی است و انقلاب پایانی ظهور تولید ناب و خاتمه یافتن عصر تولید انبوه است. تولید ناب در سالهای پایانی جنگ جهانی دوم توسط تاای چی اوهنو در شرکت خودروسازی تویوتا در کشور ژاپن مطرح گردید. بحث تولید ناب در سال 1990 توسط جیمز ووماک و همکارانش از دانشگاه MIT در قالب یک کار تحقیقی با عنوان “ماشینی که جهان را تغییر داد” منتشر گردید. او و همکارانش تولید ناب را تقریباً به عنوان ترکیبی از مدل تولید سنتی (FORD) و کنترل اجتماعی در محیط تولید ژاپنی می شناسند.

بحث تولید ناب و سایر شیوه های تولیدی با صنعت خودروسازی گره خورده است و برای توصیف شیوه تولید ناب نیاز به بررسی سه شیوه تولید دست، انبوه و ناب با یکدیگر است، تا با مقایسه آن ها تفاوت و امتیازاتشان مشخص گردد.

کد خبر:3862